Skip to main content

ગુજરાત સરકારનો બજેટ: જાહેર કરેલા આંકડા અને બજેટ દસ્તાવેજોમાં દર્શાવેલા આંકડાઓ વચ્ચે મોટો તફાવત

- એક પ્રતિનિધિ   
ગુજરાત સરકારના 2025-26ના બજેટ પર પ્રશ્નો ઉભા થયા છે. બજેટ ભાષણમાં નાણાં પ્રધાને જાહેર કરેલા આંકડા અને બજેટ દસ્તાવેજોમાં દર્શાવેલા આંકડાઓ વચ્ચે મોટો તફાવત જોવા મળી રહ્યો છે.
આંકડાઓમાં ગોછર વિસંગતતા: 
- નાણાં પ્રધાને બજેટનું કુલ મૂલ્ય ₹3,70,250 કરોડ હોવાનું જણાવ્યું, જ્યારે નાણા વિભાગના દસ્તાવેજો મુજબ આ રકમ ₹3,66,754 કરોડ છે.
- 2024-25ના બજેટની સરખામણીમાં આંકડા બદલાઈ ગયા છે, અને છેલ્લા વર્ષના સુધારેલા અંદાજો મુજબ કુલ ખર્ચ ₹3.12 લાખ કરોડ થયો છે, જેની અગાઉની ઘોષણા કરતા ₹17,000 કરોડ ઓછી છે.
- ગુજરાત સરકારના બજેટની GDP સાથે સરખામણી કરતા, ગુજરાતનું સરકારી ખર્ચ માત્ર 13% છે, જે યુએસ (36.2%), યુરોપ (49.14%) અને ભારત (15.54%) કરતા ખૂબ ઓછું છે.
શિક્ષણ અને આરોગ્ય ક્ષેત્રે ગોછર તફાવત
- નાણાં પ્રધાને શિક્ષણ માટે ₹59,999 કરોડનો ખર્ચ જાહેર કર્યો, પરંતુ દસ્તાવેજો મુજબ આ રકમ માત્ર ₹48,575 કરોડ છે.
- આરોગ્ય ક્ષેત્રે પણ ₹23,385 કરોડનો આંકડો જાહેર થયો, પરંતુ સંક્ષિપ્ત અંદાજપત્ર મુજબ આ રકમ ₹22,840 કરોડ છે. આરોગ્ય વિભાગના પોતાના બજેટ દસ્તાવેજો અનુસાર આ આંકડો ₹20,090 કરોડ છે.
આ વિસંગતતાઓથી સામાન્ય નાગરિકમાં સવાલ ઉઠે છે કે શું નાણાં પ્રધાન ખોટું બોલ્યા કે પછી બજેટ દસ્તાવેજોમાં ગડબડ છે? સરકારની નીતિ અને વ્યાખ્યા પર વધુ સ્પષ્ટતા આવશ્યક છે.
રાજ્યના માથાદીઠ દેવામાં વધારો, સરકારની નીતિઓ પર પ્રશ્નાર્થ
ગુજરાત સરકાર દ્વારા રજૂ કરાયેલ બજેટ 2025 અનુસાર, રાજ્યના દરેક નાગરિક પર સરેરાશ રૂ. 55,172 જેટલું દેવું છે. નિષ્ણાતોના મતે, રાજ્ય સરકાર આર્થિક વ્યવસ્થાને સંભાળવા માટે સતત વધુ દેવું લઈ રહી છે, જે આગામી વર્ષોમાં મોટી ચિંતાનો વિષય બની શકે છે.
બજેટમાં રાજ્યના કુલ દેવામાં 4.55 લાખ કરોડ રૂપિયા સુધીનો વધારો દર્શાવવામાં આવ્યો છે. જો આજની સ્થિતિ જળવાઈ રહી તો 2027-28 સુધી આ રકમ 5.39 લાખ કરોડ રૂપિયા સુધી પહોંચી શકે છે. આર્થિક નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે સરકારના ખર્ચા અને આવકની વચ્ચે સંતુલન ન હોવાને કારણે રાજ્યની આર્થિક સ્થિતિ દયનીય બની રહી છે.
મુખ્ય મુદ્દાઓ:
1. માથાદીઠ દેવામાં વધારો: ગુજરાતના દરેક નાગરિક પર સરેરાશ રૂ. 55,172 દેવું છે.
2. દેવામાં ઝડપી વધારો: 1999-2000માં રાજ્યનું દેવું માત્ર 18,510 કરોડ રૂપિયા હતું, જે હવે 4.55 લાખ કરોડ રૂપિયા થઈ ગયું છે.
3. જીડીપી અને દેવાનું તૂલનાત્મક વિશ્લેષણ: રાજ્યનું દેવું 2025-26માં ગુજરાતની કુલ જીડીપીના 14.96% જેટલું થવાની શક્યતા છે.
4. કરવેરા અને ખર્ચ વચ્ચે અસંતુલન: રાજ્યની કર આવક વધતી જાય છે, પણ કરવેરાના વધારાને છતાં સરકાર સતત વધુ દેવું લઈ રહી છે.
વિશ્લેષકો શું કહે છે?
આર્થિક નિષ્ણાતો અનુસાર, સરકાર જો વહીવટી ખર્ચ પર નિયંત્રણ ન રાખે, તો આગામી વર્ષોમાં રાજ્ય પર વધુ પડતા આર્થિક દબાણની સ્થિતિ સર્જાઈ શકે. સરકાર માટે આવનારા વર્ષોમાં એક મોટી પડકારરૂપ બાબત એ રહેશે કે કેવી રીતે દેવામાં ઘટાડો કરી શકાય અને રાજ્યની આર્થિક મજબૂતીને કેવી રીતે જાળવી રાખી શકાય.
સિદ્ધાંત રૂપે શું શક્ય છે?
- કરવેરાની આવકમાં વધુ વધારો કરીને અને નુકશાનકારક ખર્ચમાં ઘટાડો કરીને દેવામાં ઘટાડો લાવવામાં આવી શકે.
- સરકાર જો આવકના નવા સ્ત્રોત વિકસાવે અને ખર્ચને મર્યાદિત રાખે, તો દેવા પર નિયંત્રણ મેળવવામાં સફળતા મળી શકે.
- ગુજરાત માટે આ બજેટ એક મહત્વપૂર્ણ તબક્કો છે, જેમાં સરકારની નીતિઓ અને નાણાકીય મેનેજમેન્ટની ક્ષમતાને પરખવામાં આવશે.
કરવેરાની આવક અને વસૂલાત અંગે પડકારો
ગુજરાત સરકારની કરવેરાની આવક ઝડપથી વધી રહી છે, પરંતુ કરવેરાની વસૂલાત હજુ પણ પડકારરૂપ બની રહી છે. તાજેતરમાં જાહેર કરાયેલા બજેટ 2025-26 મુજબ, રાજ્ય સરકારની કુલ કરવેરાની આવક વર્ષ 2021-22 માં રૂ. 98,000 કરોડ હતી, જે 2025-26માં વધીને રૂ. 1.58 લાખ કરોડ થવાની ધારણા છે.
કરવેરાની આવક GDP કરતા વધુ ઝડપથી વધે છે
વિશ્લેષકોના મત મુજબ, રાજ્યની GDP દર વર્ષે સરેરાશ 10.4%ના દરે વધી રહી છે, જ્યારે સરકારની કરવેરાની આવક દર વર્ષે 15%થી વધુ દરે વધી રહી છે. આનો સીધો અર્થ એ થાય છે કે લોકોની આવક વધતી હોવા છતાં, સરકારની આવક તેની તુલનામાં વધુ ઝડપથી વધી રહી છે, જે વધારો પ્રજાજનો પર વધતા કરભારની નિશાની છે.
રૂ. 60,000 કરોડની કરવેરાની વસૂલાત બાકી
બજેટ દસ્તાવેજ મુજબ, રાજ્ય સરકારની કુલ રૂ. 60,000 કરોડની કરવેરાની વસૂલાત હજુ બાકી છે, જેમાંથી રૂ. 32,185 કરોડ કોઈ વિવાદ વિના વસૂલવા યોગ્ય છે. ચિંતાજનક બાબત એ છે કે, અંદાજે રૂ. 10,618 કરોડની રકમ છેલ્લા 10 વર્ષથી બાકી છે. જો આ રકમ સરકાર ઉઘરાવી શકે, તો દેવાનો બોજો ઘટી શકે.
સ્ટેમ્પ ડ્યૂટી અને નોંધણી ફીથી આવકમાં ઉછાળો
સ્ટેમ્પ ડ્યૂટી અને નોંધણી ફી રાજ્યની મોટાં મૌલિક આવક સ્ત્રોતોમાં એક છે. 2021-22માં આ આવક રૂ. 10,433 કરોડ હતી, જે 2024-25માં વધીને રૂ. 16,500 કરોડ થઈ છે. બજેટના અંદાજ મુજબ, આગામી વર્ષે તે રૂ. 19,800 કરોડ સુધી પહોંચી શકે છે.
મનોરંજન કરની આવકમાં ઘટાડો
મનોરંજન કર 2017 પછી GST હેઠળ સમાવી લેવામાં આવ્યો, જેના કારણે રાજ્ય સરકારની આ આવકમાં ભારે ઘટાડો થયો છે. 2016-17માં મનોરંજન કરમાંથી રાજ્યને રૂ. 132 કરોડ મળતા, જે GST પછી 2017-18માં ઘટીને માત્ર રૂ. 52 કરોડ થઈ ગયા હતા.
નોન-ટેક્સ રેવન્યૂમાં પણ વધારો
બજેટ દસ્તાવેજ મુજબ, નોન-ટેક્સ રેવન્યૂ (જેમકે ફી, દંડ, ભાડું વગેરે) 2021-22માં રૂ. 14,018 કરોડ હતી, જે 2024-25માં વધીને રૂ. 20,308 કરોડ થઈ છે. આગામી વર્ષ માટે આ આવક રૂ. 23,658 કરોડ થવાની ધારણા છે.
આંકડાઓ એ દર્શાવે છે કે ગુજરાત સરકારની આવકમાં સતત વધારો થઈ રહ્યો છે, પરંતુ કરવેરાની વસૂલાતની બાકી રકમ અને વધતા દેવાના બોજા સામે યોગ્ય નીતિ અપનાવવાની જરૂર છે.
---
આ અહેવાલ પ્રો. હેમંતકુમાર શાહના ગુજરાત બજેટ 2025-26 માટેના ત્રણ ભાગીય વિશ્લેષણ પર આધારિત છે

Comments

Post a Comment

TRENDING

Adani coalmine delayed? Australian senate fails to pass crucial "reform" amendment for project's financial closure

Adanis' Mundra power plant, controversial in Australia By  A  Representative In what is being described as a new “new hurdle”, the proposed Adani coalmine in the Queensland state of in Australia failed to get the crucial Australian Parliamentary nod, essential for financial closure for one of the biggest coalmining projects in the world. The government lost the Senate vote 35-33, meaning the legislation won't pass until the Senate returns in mid-June.
Post a Comment
Read more

Paul Newman wasn't just remarkably talented, he was anti-war activist, disdained Hollywood excesses

By Harsh Thakor*  On January 26th of this year, we celebrated the birth centenary of Paul Newman, one of the finest actors of his era. His passing on September 26, 2008, after a prolonged battle with lung cancer, was met with an outpouring of tributes and remembrances from artists across the film industry, all sharing their thoughts and memories of the legendary actor.  
Post a Comment
Read more

Aurangzeb’s last will recorded by his Maulvi: Allah shouldn't make anyone emperor

By Mohan Guruswamy  Aurangzeb’s grave is a simple slab open to the sky lying along the roadside at Khuldabad near Aurangabad. I once stopped by to marvel at the tomb of an Emperor of India whose empire was as large as Ashoka the Great's. It was only post 1857 when Victoria's domain exceeded this. The epitaph reads: "Az tila o nuqreh gar saazand gumbad aghniyaa! Bar mazaar e ghareebaan gumbad e gardun bas ast." (The rich may well construct domes of gold and silver on their graves. For the poor folks like me, the sky is enough to shelter my grave) The modest tomb of Aurangzeb is perhaps the least recognised legacies of the Mughal Emperor who ruled the land for fifty eventful years. He was not a builder having expended his long tenure in war and conquest. Towards the end of his reign and life, he realised the futility of it all. He wrote: "Allah should not make anyone an emperor. The most unfortunate person is he who becomes one." Aurangzeb’s last will was re...
Post a Comment
Read more

Health expert Dr Amitav Banerjee on commercialization of healthcare and neglect of natural immunity

By AK Shiburaj  In an interview with me, eminent health expert Dr. Amitav Banerjee has examined the impact of privatization on the healthcare sector, the implications of the World Health Organization (WHO) becoming a commercially driven entity, and the consequences of a pharmaceutical industry prioritizing profit over public health. He argues that an approach ignoring the importance of natural immunity fosters a drug-centric system that undermines the benefits of modern medicine.
Post a Comment
Read more

Haven't done a good deed, inner soul is cursing me as sinner: Aurangzeb's last 'will'

Counterview Desk The Tomb of Aurangzeb, the last of the strong Mughal emperors, located in Khuldabad, Aurangabad district, Maharashtra, has this epitaph inscribed on it: "Az tila o nuqreh gar saazand gumbad aghniyaa! Bar mazaar e maa ghareebaan gumbad e gardun bas ast" (the rich may well construct domes of gold and silver on their graves. For the poor folks like me, the sky is enough to shelter my grave).
Post a Comment
Read more

Trust, we (from People to PM and President) did not take a Holy Dip in some Holy Shit!

By Dr Mansee Bal Bhargava  I could see two deeply interlinked aspects between human and water in #MahaKumbh2025. Firstly, the HOPE that a ‘holy dip’ in the River Ganga (colloquially referred as dubki and spiritually as ‘Snan’) will cleanse oneself (especially the sins); and secondly, the TRUST that the water is pure to perform the cleansing alias living the hope. Well, I consider hope to be self-dependent while, trust is a multi-party dependent situation. The focus here is on the trust and I shall write later on hope.
1 comment
Read more

Hyderabad seminar rekindles memories of the spark lit 50 years ago by students

By Harsh Thakor*  History is something we constantly remember and reflect upon, but certain moments and events bring it back to our memory in a special way. For the Telugu people, and Telangana in particular, the memorial seminar held on February 20–21 was a significant occasion to recall the glorious events, transformations, leaders, and heroes of past struggles. Thousands of students rewrote the history of people's movements in Andhra Pradesh, carrying revolutionary zeal and the spirit of self-sacrifice to levels comparable to the Russian and Chinese Revolutions.
2 comments
Read more

4th Dalit literature festival to address critical issues affecting Dalits, women, tribals

By A Representative  The 4th Dalit Literature Festival (DLF) has been announced, with the theme "World Peace is Possible Through Dalit Literature."  The festival will take place on February 28th and March 1st, 2025, at Aryabhatta College, University of Delhi (South Campus).  Organized by the Ambedkarvadi Lekhak Sangh (ALS) in collaboration with Aryabhatta College, Dalit Adivasi Shakti Adhikar Manch (DASAM), and other organizations, the DLF aims to highlight the power of Dalit literature in fostering global peace and addressing social injustices.
Post a Comment
Read more

Vadodara citizens urge authorities to adhere to environmental mandates in Vishwamitri River Rejuvenation Project

By A Representative   A coalition of environmental activists, ecologists, and urban planners in Vadodara has issued an urgent appeal to state and municipal authorities, demanding strict compliance with court-mandated guidelines for the upcoming Vishwamitri River rejuvenation project. Scheduled to commence in March 2025, the initiative aims to mitigate flooding and restore the river, but citizens warn that current plans risk violating National Green Tribunal (NGT) orders and jeopardizing the river’s fragile ecosystem, home to endangered species like crocodiles and Indian Softshell Turtles.  
Post a Comment
Read more

Buddhist communities in Michigan protest for Mahabodhi Temple’s return to Buddhist control

By A Representative   Buddhist communities in Michigan have staged protests demanding the return of the Mahabodhi Vihara in Gaya, Bihar, India, to full Buddhist control. The Mahabodhi Temple, regarded as the holiest pilgrimage site in Buddhism, is currently managed under the Bodhgaya Temple Act of 1949, which grants a majority of control to non-Buddhists.
Post a Comment
Read more