સત્તા સાથે અસંમત થતો અવાજ દાબી દેવાનું બહુમતીનું વલણ કેવું છે તે નાટક 'લોકોનો દુશ્મન' દર્શાવે છે

- પ્રો. હેમંતકુમાર શાહ

નોર્વેના એક મહાન નાટકકાર હેનરિક ઇબ્સન (૧૮૨૮-૧૯૦૬). તેમનું ૧૮૮૨માં પ્રકાશિત થયેલું એક નાટક: 'An Enemy of the People' એટલે કે 'લોકોનો દુશ્મન'.

નાટકમાં એક પાત્ર ડોક્ટરનું છે. એનું નામ છે ડો. થોમસ સ્ટોકમેન. ડોક્ટરને ખબર પડે છે કે નગરમાં જે સ્નાનગૃહો છે તે ગંદાં છે અને લોકોના આરોગ્ય માટે ખતરનાક રીતે જોખમી છે, એમના ઉપયોગથી લોકોમાં ભયાનક રોગ ફેલાઈ શકે છે.

ડોક્ટર પછીથી આ સ્નાનગૃહો વિશે નગરજનોને માહિતી આપે છે. તે એમ સમજે છે કે લોકોને સત્ય જણાવવું એ તેની નૈતિક ફરજ છે. તેને એમ છે કે લોકો એ જાણશે તો પછી તેમનું જરૂરી સમારકામ થશે.

જો કે, તેમનો તરત જ ભારે વિરોધ થાય છે. ડોક્ટરનો ભાઈ પિટર જ નગરનો મેયર છે. તે તો તેનો વિરોધ કરે જ છે પણ તેની સાથે નગરના પ્રભાવશાળી રાજકીય લોકો અને ધનવાનો પણ તેના વિરોધમાં જોડાય છે.

ડોક્ટરનો વિરોધ કરનારા લોકો એવી દલીલ કરે છે કે જો સત્ય બહાર આવશે તો નગરની પ્રતિષ્ઠાને ઝાંખપ લાગશે, નગરપાલિકાની આવક પણ ઘટી જશે અને એ રીતે નગરની આર્થિક સ્થિરતા જોખમાશે.

આ રીતે સત્ય કહેવાની ડોક્ટરની તાલાવેલી સ્થાપિત રાજકીય અને આર્થિક હિતો સાથે ટકરાય છે. સત્તાનશીન લોકો સત્યને કેવી રીતે ઢાંકે છે અને વિકૃત કરે છે તે આ નાટકમાં દર્શાવાયું છે.

સત્તા સાથે અસંમત થતો અવાજ દાબી દેવાનું બહુમતીનું વલણ કેવું છે તે પણ આ નાટક દર્શાવે છે. લોકોનો ખરો દુશ્મન કોણ: સત્ય કહેનાર ડોક્ટર કે સત્તાને ટેકો આપનારી મૂરખ બહુમતી?

આ નાટકના કેટલાક ધારદાર સંવાદો આ મુજબ છે:

(૧) બહુમતી કદી સાચી હોતી નથી. કદી નહિ, હું તમને કહું છું! સમાજનું આ એક જુઠ્ઠાણું છે. તેની સામે કોઈ સ્વતંત્ર અને બુદ્ધિશાળી માણસ બળવો કર્યા વિના રહે જ નહિ. લોકોમાં વધારે પ્રમાણ કોનું છે, બુદ્ધિશાળીઓનું કે મૂરખાઓનું?

(૨) આપણી વચ્ચે સત્ય અને સ્વતંત્રતાનો સૌથી ખતરનાક દુશ્મન જડ બહુમતી છે.

(૩) જગતનો સૌથી મજબૂત માણસ એ છે કે જે એકલો પણ ઊભો રહે છે.

(૪) બહુમતી હંમેશાં સાચી હોય છે એવા યુગો જૂના જુઠ્ઠાણા સામે હું બળવો પોકારું છું.

(૫) સત્તાની મૂર્તિનો આ નગરમાં ભાંગીને ભુક્કો કરવો જ જોઈએ.

(૬) હા, મને ખબર છે, તમે બૂમો પાડીને મને ચૂપ કરી શકો છો, પણ મને જવાબ નહિ આપી શકો. બહુમતી પાસે તાકાત છે, પણ કમનસીબે તેની પાસે સચ્ચાઈ નથી.

Comments

70,000 migrants, sold on Canadian dream, face uncertain future: Canada reinvents the xenophobic wheel

By Saurav Sarkar* Bikram Singh is running out of time on his post-study work visa in Canada. Singh is one of about 70,000 migrants who were sold on the Canadian dream of eventually making the country their home but now face an uncertain future with their work permits set to expire by December 2024. They came from places like India, China, and the Philippines, and sold their land and belongings in their home countries, took out loans, or made other enormous commitments to get themselves to Canada.

Defeat of martial law: Has the decisive moment for change come in South Korea?

By Steven Lee Late at night on December 3, soldiers stormed into South Korea’s National Assembly in armored vehicles and combat helicopters. Assembly staff desperately blocked their assault with fire extinguishers and barricades. South Korea’s President Yoon Suk Yeol had just declared martial law to “ eliminate ‘anti-state’ forces .”

Govt of India asked to work for release of 217 Indian fishermen detained in Pakistan since 2021

By A Representative Members of the fishing communities from Gujarat and Diu, Union Territory, held a press conference in Ahmedabad, urging the Union Government to take proactive measures to secure the release of Indian fishermen currently detained in Pakistan. Presently, 217 Indian fishermen, mostly from Gujarat and Diu, are held in Pakistan’s Malir Jail. Of these, 53 have been incarcerated since 2021 and 130 since 2022.

This book examines dialectics of complex caste and class relationship

By Harsh Thakor* In Caste and Revolution by N. Ravi, the author addresses questions raised by Dalit and Bahujan intellectuals inspired by revolutionary parties. These questions center on caste issues and seek to formulate a profound diagnosis to chart a path toward the annihilation of caste. The book explains how caste-based feudalism and comprador bureaucratic capitalism intertwine to perpetuate the caste system. It asserts that only the path of a New Democratic Revolution can eradicate caste. The book delves into the need for an equal position for oppressed castes in all layers of society to abolish caste discrimination and oppression. It offers an analytical diagnosis, a penetrating navigation, and a detailed account of the dialectics of caste and class across diverse spheres. Annihilation of Caste and the New Democratic Revolution A revolutionary party develops a perspective document on the caste question, integrating its understanding of caste and the program for caste annih...

How Amit Shah's statement on Ambedkar reflects frustration of those uncomfortable with Dalit assertion, empowerment

By Vidya Bhushan Rawat* Dr. B.R. Ambedkar remains the liberator and emancipator of India’s oppressed communities. However, attempts to box him between two Brahmanical political parties betray a superficial and self-serving understanding of his legacy. The statement by Union Home Minister Amit Shah in the Rajya Sabha was highly objectionable, reflecting the frustration of those uncomfortable with Dalit assertion and empowerment.

Balod tech fest tests students’ interest in innovative ideas in the fields of science, engineering, start-ups

By A Representative A techno fest scheduled on December 20 and 21 in Balod district of Chhattisgarh will test the innovative ideas of school students in the fields of science, engineering and start-ups. For this two-day fest organised at Maheswari Bhawan of the district, a total of 824 models made by students were initially registered. Out of those, a selection committee chose 200 models from several schools spread over five blocks of Balod. These will be on display on these two days from 10am to 4.30pm. Out of many ideas, one of the most interesting models is a smart glove which can be used by children with impairments and disabilities. For those who cannot speak at all or have speech difficulty, they can ask for help from caregivers by pressing their fingers on the glove after wearing it. This will attract attention.

प्राकृतिक संसाधनों के दोहन करने की प्रतिस्पर्धा: बढ़ रही पर्यावरणीय और सामाजिक चुनौतियां

- राज कुमार सिन्हा प्राकृतिक संसाधनों और कॉमन्स, जैसे सामुदायिक भूमि, वन, चारागाह और जल निकाय स्थानीय समुदायों के लिए महत्वपूर्ण हैं जो इन संसाधनों पर निर्भर हैं और उनके सतत् उपयोग एवं संरक्षण के लिए पीढ़ियों से प्रयासरत हैं। कॉमन्स न केवल हमारी पारिस्थितिकी को संतुलित रखते हैं, बल्कि ग्रामीण आजीविका, जैव विविधता, और जलवायु अनुकूलन के लिए भी महत्वपूर्ण हैं। दुर्भाग्यवश, हर साल इन संसाधनों में 4% की कमी आ रही है, जिससे पर्यावरणीय और सामाजिक चुनौतियां बढ़ रही हैं। इन कॉमन्स के संरक्षण और पुनरुद्धार के लिए दीर्घकालीन योजना पर कार्य करने की आवश्यकता है। जिससे एक बेहतर, समान और टिकाऊ भविष्य का निर्माण हो सके।

34 Dalit families in IIT Kanpur without toilets in Open Defecation Free India

By Sandeep Pandey When Indian Institute of Technology at Kanpur was set up in 1959, two villages were uprooted. The farmers were given meagre compensation for the standing crop. No compensation was given for the land to build this institute of national importance. Each family was promised a job but what was not told to them was that one would require specialised skills to get a job at IIT. Some members of these families were, of course, absorbed for menial work. Some washerfolk families were also invited from outside to live on campus to take care of the laundry needs of students, staff and faculty members. One of these men was cajoled by IIT authorities then to forego a regular employment at IIT and instead take up clothes washing work.

બેટ દ્વારકામાં માત્ર મુસ્લિમ ઘરો અને ધાર્મિક સ્થળો પર બુલડોઝર કાર્યવાહી: તાત્કાલિક રોકવાની માંગ

- પ્રતિનિધિ દ્વારા બેટ દ્વારકામાં મુસ્લિમ સમુદાયના ઘરો અને ધાર્મિક સ્થળો પર તંત્ર દ્વારા થયેલી બુલડોઝર કાર્યવાહી સામે સામાજિક આગેવાનો અને નાગરિકોમાં ભારે વિરોધ જોવા મળી રહ્યો છે. સ્થાનિકોમાંથી કેટલાક દ્વારા ગુજરાતના મુખ્યમંત્રીને લેખિતમાં રજૂઆત કરવામાં આવી છે, જેમાં આ કાર્યવાહી તાત્કાલિક રોકવાની માંગ ઉઠાવવામાં આવી છે.

Sylvester Clarke: The forgotten force of West Indies fast bowling

By Harsh Thakor* December 4th marked the 25th anniversary of Sylvester Clarke's untimely death due to a heart attack at the age of 45, just weeks after the passing of Malcolm Marshall. This year also commemorated what would have been his 70th birthday on December 11.

Search This Blog