સર્વે સેટલમેન્ટ અહેવાલ પર પુનર્વિચારણા કરવા અગરીયાયાઓ માંગ કરી...
ગુજરાત દેશના કુલ મીઠા ઉત્પાદનમાંથી 76% મીઠું પકવે છે. આ 76% ટકામાંથી 31% મીઠું કચ્છના નાના રણમાં પાકે છે. ચોમાસા બાદ સપ્ટેમ્બર-ઓક્ટોબર માસ માં સુરેન્દ્રનગર, મોરબી, પાટણ અને કચ્છ જિલ્લાના 6 તાલુકાનાં 107 ઉપરાંત ગામોના પરંપરાગત અગરીયાઓ કચ્છના નાના રણમાં સ્થળાંતર કરી વડાગરું અને પોડા મીઠું પકવી તેમની ગુજરાન ચલાવે છે.
કચ્છનું નાનું રણ 1973 માં ઘૂડખર અભયારણ્ય તરીકે જાહેર થયું અને ત્યારબાદ 1997માં સર્વે અને સેટલમેન્ટ પ્રક્રિયા શરૂ કરી. સર્વે સેટલમેન્ટ પ્રક્રિયામાં માલિકી હક્ક ધરાવતા, લીઝ ધારકોના દાવાઓ સાંભળવામાં આવ્યા જ્યારે પેઢી દર પેઢીથી મીઠું પકવતા પરંપરાગત હજારો અગરીયાઓના દાવાઓ નામંજૂર કરવામાં આવ્યા, તેથી આગામી દિવસોમાં હજારો અગરિયા પરિવારો રોજી રોટી વગરના થઈ જવાનો ભય ઊભો થયો છે.
આ અંગે અગરીયા હિતરક્ષક મંચના હરિણેશભાઈ પંડ્યા જણાવે છે કે, “ આઝાદી પૂર્વે કે પછી કચ્છના નાના રણનો ક્યારેય સર્વે કરવામાં આવ્યો નથી. તેને “ઝીરો સર્વે નંબર” થી ઓળખાય છે. તેના 7/12 ના ઉતારા નીકળતા નથી. એટ્લે અગરીયાઓ પાસે રણના 7/12 ના ઉતારા અને દસ્તાવેજો માંગવા અને તેના આધારે તેમની બાદબાકી કરવી તે તદ્દન અન્યાયકારી બાબત છે.
સર્વે સેટલમેન્ટ અહેવાલ જોઈએ તો ખ્યાલ આવે છે કે, આઝાદી પૂર્વેના કેટલાક કંપની કે લોકોની રણના થોડા ભાગમાં માલિકી હતી, તેમના હક્કો માન્ય કરવામાં આવ્યા છે. આઝાદી બાદ કેટલાક લોકોએ, મંડળીઓએ રણમાં લીઝ મેળવી, તેમના હક્કો લીઝ રિન્યૂના શરતે માન્ય કર્યા છે. (નામદાર હાઇકોર્ટના આદેશથી અભયારણ્યમાં લીઝ રિન્યૂ થતી નથી. તેથી તે માન્ય હકકોનો પણ કોઈ અર્થ રહેતો નથી.)
નોંધનીય બાબત એ છે કે, ઘૂડખર અભયારણ્ય પાસે કુલ 4.95 લાખ હેક્ટર જમીન છે. 6 થી 7 હજાર અગરીયાઓ 10-10 એકરમાં મીઠું પકવવાની પરવાનગી આપે તો પણ તે કુલ જમીનનો માત્ર 6% હિસ્સો થાય. અને બીજી મહત્વની બાબત એ છે કે અગરીયાઓ રણમાં માત્ર સિઝન પૂરતા વપરાશી અધિકાર માંગે છે, જેનાથી જમીન અભયારણ્ય વિભાગ પાસેજ રહે છે.
છેલ્લા 2 વર્ષથી અભયારણ્ય વિભાગ સર્વે અને સેટલમેન્ટ રિપોર્ટમાં નામ ન હોવાનું કારણ દર્શાવી અગરીયાઓને રણમાં જવાથી રોકે છે. ગત સિઝનમાં રણના કાંધીએ SRP તૈનાત કરી કડક બંદોબસ્ત રાખ્યો હતો. ખૂબ રજૂઆતો બાદ લોકપ્રતિનિધિઓના ભલામણથી અગરીયાઓને રણમાં પ્રવેશ આપ્યો હતો. આવતા દોઢ થી 2 માહિનામાં મીઠાની સીઝન આવશે ત્યારે પરંપરાગત અગરીયાઓએ સરકારને વિનંતી કરી છે, કે સર્વે સેટલમેન્ટ અહેવાલ પર પુનર્વિચારણા કરવામાં આવે અને ગ્રામપંચાયતો, ગ્રામસભાઓ મારફતે ખરાઈ કરી તમામ પરંપરાગત અગરીયાઓના સિઝનલ વપરાશી અધિકારને કાયમી માન્યતા આપવામાં આવે.
રણમાં કેટલા અગરીયા છે?
• ગુજરાત સરકારના વન વિભાગ દ્વારા નામદાર હાઇકોર્ટમાં કરેલ સોગંદનામાં અનુસાર 59,600 અગરીયાઓ રણમાં જઈને મીઠું પકવે છે.
• ગુજરાત સરકારના ગ્રામીણ શ્રમ આયુક્ત ની કચેરી દ્વારા પાટે પાટે સર્વે કરીને રણમાં મીઠું પકવતા 7600 અગરીયા પરિવારોને “સ્વ-રોજગાર પ્રાપ્ત અગરીયા પોથી” આપેલ છે.
• દર વર્ષે મીઠાની સિઝનમાં સુરેન્દ્રનગર, પાટણ, મોરબી અને કચ્છ જીલ્લામાંથી વિવિધ કચેરીઓ પાણી, શિક્ષણ, આરોગ્ય, સેફ્ટી કીટ, પોષણ વગેરે સેવાઓ પૂરી પાડે છે.
• આશરે 4800 પરિવારોને સરકારે રાહત દરે સોલર વોટર પંપ સિસ્ટમ આપેલ છે.
---
*અગરીયા હિતરક્ષક મંચ
टिप्पणियाँ