2006ના નોબેલ શાંતિ ઈનામ વિજેતા, બાંગ્લાદેશના દરેક ઘરના તારણહાર મહંમદ યુનુસ કોણ છે?

- રમેશ સવાણી

બાંગ્લાદેશના વડાપ્રધાન શેખ હસીના, 5 ઓગસ્ટ 2024ના રોજ રાજીનામું આપી દેશ છોડીને ભારત આવતા રહ્યા. છેલ્લા 3 અઠવાડિયામાં ઢાંકામાં, 300થી વધુ પ્રદર્શનકારીઓના મોત થયા છે ! બાંગ્લાદેશના જનક શેખ મુજીબુર રહમાનની વિશાળ પ્રતિમા આંદોલનકારીઓએ તોડી નાખી છે !

આ સ્થિતિમાં ચિત્તાગોંગ યુનિવર્સિટીમાં અર્થશાસ્ત્રના અધ્યાપક રહેલા પ્રો. મહંમદ યુનુસ (84) કાર્યકારી વડાપ્રધાન બનશે. આંદોલનકારી વિદ્યાર્થી નેતાઓને કેટલો બધો ભરોસો હશે કે તેમને વડાપ્રધાન બનાવવાના સૂચન પર લશ્કર અને રાષ્ટ્રપ્રમુખ બંને તરત જ સહમત થઈ ગયાં ! રાષ્ટ્રપતિએ 6 ઓગસ્ટ 2024ના રોજ સંસદ ભંગ કરી દીધી હતી.

7 ઓગસ્ટ 2024ના રોજ, વહેલી સવારે પ્રમુખ મોહમ્મદ શહાબુદ્દીનના પ્રેસ સેક્રેટરી જોયનલ આબેદીન તરફથી જાહેરાત કરવામાં આવી હતી કે વચગાળાના વડાપ્રધાન તરીકે મહંમદ યુનુસ કાર્યભાળ સંભાળશે. કોણ છે મહંમદ યુનુસ? તેઓ 2006ના નોબેલ શાંતિ ઈનામ વિજેતા છે. તેઓ બાંગ્લાદેશના દરેક ઘરના તારણહાર છે.

તેમની આત્મકથા ‘Banker to the Poor’નો ગુજરાતી અનુવાદ પ્રાધ્યાપક હેમંતકુમાર શાહે 'વંચિતોના વાણોતર' નામે કર્યો છે. 'વંચિતોના વાણોતર'નું વિમોચન કરવા મહંમદ યુનુસ મે-2000માં વડોદરા પધારેલ હતા. આ અનુવાદનું કામ ગુજરાતના ભૂતપૂર્વ નાણાં પ્રધાન સનત મહેતાએ હેમંતકુમાર શાહને સોંપેલ.

‘વંચિતોના વાણોતર’ શીર્ષક જનસત્તા અખબારના તંત્રી દિગંત ઓઝાએ આપ્યું હતું. હેમંતકુમાર શાહ કોણ છે? અર્થશાસ્ત્રના પ્રાધ્યાપક છે અને આર્થિક બાબતો અંગે સ્પષ્ટ બોલે છે. કાળાને કાળો અને ધોળાને ધોળો કહે છે. ચોરને ચોર કહે છે; જૂઠાને જૂઠ્ઠો કહે છે !

વડાપ્રધાનની આર્થિક નીતિઓના પ્રખર ટીકાકાર છે. નોટબંધી/ GST/ પેટ્રોલ-ડીઝલના આકાશી ભાવો/ ડોલરના મુકાબલે રુપિયાનું અવમૂલ્યન/મોંધી શિક્ષણ નીતિ/ અણઘડ લોકડાઉન/કિસાન સમસ્યા/ ક્રોની કેપિટાલિઝમ વગેરે બાબતો અંગે તેમના વિચારોથી પરિચિત રહેવું જોઈએ.

‘Banker to the Poor’-'વંચિતોના વાણોતર' પુસ્તક શા માટે વાંચવું જોઈએ?

મુહમ્મદ યુનુસ ગ્રામીણ બેન્કના સ્થાપક છે. 50 રુપિયાના ધિરાણથી તેમણે ગ્રામીણ બેન્ક શરુ કરી હતી. માઈક્રો ફાયનાન્સનું આ મોડેલ ફિલિપાઈન્સ, ભારત, નેપાળ, વિયેતનામ, ચીન, લેટિન અમેરિકા, આફ્રિકા, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને યુરોપ જેવા દેશોમાં ‘માઇક્રો-ક્રેડિટ બેંન્ક’ તરીકે અમલી બન્યું છે. મહંમદ યુનુસ માને છે કે ‘દાન એ ગરીબી મુક્ત વિશ્વ બનવાનો માર્ગ નથી. તેના બદલે, દરેક મનુષ્યને યોગ્ય તક મળે તેવું માળખું ઊભું કરવું જરુરી છે.’

મહંમદ યુનુસે અમેરિકામાં પ્રાધ્યાપકની નોકરી છોડીને તેઓ શા માટે બાંગ્લાદેશ પરત આવ્યા? આર્થિક મોડેલમાં ગરીબીના પ્રશ્નની ગેરહાજરી હતી તે કઈ રીતે દૂર કરી? બાંગ્લાદેશમાં કઈ રીતે આર્થિક ક્રાંતિ કરી? બુરખામાં રહેનાર મુસ્લિમ મહિલાઓનું કઈ રીતે સશક્તિકરણ કર્યું? પરંપરાગત બેન્કથી ગ્રામીણ બેન્ક કઈ રીતે જુદી હતી? તેમણે કઈ રીતે શાહુકાર પાસેથી લોન લેતી મહિલાઓને મુક્ત કરી? કઈ રીતે જાન્યુઆરી 1977માં ગ્રામીણ બેંકનો જન્મ થયો? પુરુષોના બદલે સ્ત્રીઓને ધિરાણ શા માટે? લઘુધિરાણ કઈ રીતે પરિવર્તન લાવે? તેમનો સિદ્ધાંત હતો કે દરેક ઉધાર લેનારને ધિરાણ મેળવવાનો માનવ અધિકાર છે. કઈ રીતે લોન આપવામાં આવતી?

લોન પર અમુક પ્રકારની સિક્યોરિટી પૂરી પાડવા માટે લોન લેનારાઓએ પાંચ લોકોનું જૂથ બનાવવું પડતું હતું. ત્યારબાદ ગ્રુપના બે સભ્યોને લોન આપવામાં આવી હતી. સતત છ અઠવાડિયા સુધી સફળતાપૂર્વક ચૂકવણી કર્યા પછી, આગામી બે સભ્યો ગ્રામીણ બેન્ક પાસેથી લોન મળતી. ટૂંકમાં સામૂહિક જવાબદારી ! ગરીબીથી મુક્ત વિશ્વ : કેવી રીતે અને ક્યારે બને? વગેરે બાબાતોનું વિશ્લેષણ આ પુસ્તકમાં છે. દરેક જાગૃત નાગરિકે/ પત્રકારે/ UPSC-GPSCની પરીક્ષા આપતા યુવાનોએ આ પુસ્તક અવશ્ય વાંચવું જોઈએ !

UPSC-GPSCની તૈયારી કરતાં ગુજરાતી યુવાનો મારી પાસે માર્ગદર્શન માટે આવે ત્યારે હું તેમને પૂછું છું કે ‘મહંમદ યુનુસ કોણ છે?’ જો તે મને તાકી રહે તો હું કહું કે ‘તમારે જનરલ સ્ટડીઝ માટે ગુજરાતી કોલમિયા લેખકોને વાંચવાનું બંધ કરીને ખરેખર વાંચવા લાયક પુસ્તકો વાંચવાની જરુર છે !’

---

*સ્રોત: ફેસબુક

Comments

Defeat of martial law: Has the decisive moment for change come in South Korea?

By Steven Lee Late at night on December 3, soldiers stormed into South Korea’s National Assembly in armored vehicles and combat helicopters. Assembly staff desperately blocked their assault with fire extinguishers and barricades. South Korea’s President Yoon Suk Yeol had just declared martial law to “ eliminate ‘anti-state’ forces .”

70,000 migrants, sold on Canadian dream, face uncertain future: Canada reinvents the xenophobic wheel

By Saurav Sarkar* Bikram Singh is running out of time on his post-study work visa in Canada. Singh is one of about 70,000 migrants who were sold on the Canadian dream of eventually making the country their home but now face an uncertain future with their work permits set to expire by December 2024. They came from places like India, China, and the Philippines, and sold their land and belongings in their home countries, took out loans, or made other enormous commitments to get themselves to Canada.

Govt of India asked to work for release of 217 Indian fishermen detained in Pakistan since 2021

By A Representative Members of the fishing communities from Gujarat and Diu, Union Territory, held a press conference in Ahmedabad, urging the Union Government to take proactive measures to secure the release of Indian fishermen currently detained in Pakistan. Presently, 217 Indian fishermen, mostly from Gujarat and Diu, are held in Pakistan’s Malir Jail. Of these, 53 have been incarcerated since 2021 and 130 since 2022.

This book examines dialectics of complex caste and class relationship

By Harsh Thakor* In Caste and Revolution by N. Ravi, the author addresses questions raised by Dalit and Bahujan intellectuals inspired by revolutionary parties. These questions center on caste issues and seek to formulate a profound diagnosis to chart a path toward the annihilation of caste. The book explains how caste-based feudalism and comprador bureaucratic capitalism intertwine to perpetuate the caste system. It asserts that only the path of a New Democratic Revolution can eradicate caste. The book delves into the need for an equal position for oppressed castes in all layers of society to abolish caste discrimination and oppression. It offers an analytical diagnosis, a penetrating navigation, and a detailed account of the dialectics of caste and class across diverse spheres. Annihilation of Caste and the New Democratic Revolution A revolutionary party develops a perspective document on the caste question, integrating its understanding of caste and the program for caste annih...

How Amit Shah's statement on Ambedkar reflects frustration of those uncomfortable with Dalit assertion, empowerment

By Vidya Bhushan Rawat* Dr. B.R. Ambedkar remains the liberator and emancipator of India’s oppressed communities. However, attempts to box him between two Brahmanical political parties betray a superficial and self-serving understanding of his legacy. The statement by Union Home Minister Amit Shah in the Rajya Sabha was highly objectionable, reflecting the frustration of those uncomfortable with Dalit assertion and empowerment.

Balod tech fest tests students’ interest in innovative ideas in the fields of science, engineering, start-ups

By A Representative A techno fest scheduled on December 20 and 21 in Balod district of Chhattisgarh will test the innovative ideas of school students in the fields of science, engineering and start-ups. For this two-day fest organised at Maheswari Bhawan of the district, a total of 824 models made by students were initially registered. Out of those, a selection committee chose 200 models from several schools spread over five blocks of Balod. These will be on display on these two days from 10am to 4.30pm. Out of many ideas, one of the most interesting models is a smart glove which can be used by children with impairments and disabilities. For those who cannot speak at all or have speech difficulty, they can ask for help from caregivers by pressing their fingers on the glove after wearing it. This will attract attention.

34 Dalit families in IIT Kanpur without toilets in Open Defecation Free India

By Sandeep Pandey When Indian Institute of Technology at Kanpur was set up in 1959, two villages were uprooted. The farmers were given meagre compensation for the standing crop. No compensation was given for the land to build this institute of national importance. Each family was promised a job but what was not told to them was that one would require specialised skills to get a job at IIT. Some members of these families were, of course, absorbed for menial work. Some washerfolk families were also invited from outside to live on campus to take care of the laundry needs of students, staff and faculty members. One of these men was cajoled by IIT authorities then to forego a regular employment at IIT and instead take up clothes washing work.

प्राकृतिक संसाधनों के दोहन करने की प्रतिस्पर्धा: बढ़ रही पर्यावरणीय और सामाजिक चुनौतियां

- राज कुमार सिन्हा प्राकृतिक संसाधनों और कॉमन्स, जैसे सामुदायिक भूमि, वन, चारागाह और जल निकाय स्थानीय समुदायों के लिए महत्वपूर्ण हैं जो इन संसाधनों पर निर्भर हैं और उनके सतत् उपयोग एवं संरक्षण के लिए पीढ़ियों से प्रयासरत हैं। कॉमन्स न केवल हमारी पारिस्थितिकी को संतुलित रखते हैं, बल्कि ग्रामीण आजीविका, जैव विविधता, और जलवायु अनुकूलन के लिए भी महत्वपूर्ण हैं। दुर्भाग्यवश, हर साल इन संसाधनों में 4% की कमी आ रही है, जिससे पर्यावरणीय और सामाजिक चुनौतियां बढ़ रही हैं। इन कॉमन्स के संरक्षण और पुनरुद्धार के लिए दीर्घकालीन योजना पर कार्य करने की आवश्यकता है। जिससे एक बेहतर, समान और टिकाऊ भविष्य का निर्माण हो सके।

બેટ દ્વારકામાં માત્ર મુસ્લિમ ઘરો અને ધાર્મિક સ્થળો પર બુલડોઝર કાર્યવાહી: તાત્કાલિક રોકવાની માંગ

- પ્રતિનિધિ દ્વારા બેટ દ્વારકામાં મુસ્લિમ સમુદાયના ઘરો અને ધાર્મિક સ્થળો પર તંત્ર દ્વારા થયેલી બુલડોઝર કાર્યવાહી સામે સામાજિક આગેવાનો અને નાગરિકોમાં ભારે વિરોધ જોવા મળી રહ્યો છે. સ્થાનિકોમાંથી કેટલાક દ્વારા ગુજરાતના મુખ્યમંત્રીને લેખિતમાં રજૂઆત કરવામાં આવી છે, જેમાં આ કાર્યવાહી તાત્કાલિક રોકવાની માંગ ઉઠાવવામાં આવી છે.

Sylvester Clarke: The forgotten force of West Indies fast bowling

By Harsh Thakor* December 4th marked the 25th anniversary of Sylvester Clarke's untimely death due to a heart attack at the age of 45, just weeks after the passing of Malcolm Marshall. This year also commemorated what would have been his 70th birthday on December 11.

Search This Blog